Uzročnik bolesti Streptococcus pneumoniae (pneumokok) je jedan od najučestalijih uzročnika infekcije uha, sinusitisa, upale pluća, infekcije krvotoka i meningitis. Vakcine protiv pneumokoka pomažu u zaštiti od bakterijskih infekcija uzrokovanih Streptococcus pneumoniae (pneumokok). Pneumokokne infekcije šire se putem direktnog kontakta sa oboljelim, ali i respiratornim izlučevinama, poput pljuvačke i kapljica.
Manje od 10% odraslih nosioci su bakterije pneumokoka, dok je veći udio djece (27-64%) koja u nekoj dobi nose bakteriju u nazofarinksu. Mala djeca (<5 godina) posebno su podložna kolonizaciji i infekcijama jer imaju čestu izloženost drugoj djeci sa S. pneumoniae, posebno u ustanovama kao što su vrtići, a nemaju potpuno razvijen imuni sistem. Određena hronična oboljenja povećavaju rizik od obolijevanja od pneumokone bolesti, a to su:
- Curenje cerebrospinalne tečnosti (oko mozga i kičmene moždine).
- Hronične bolesti srca, bubrega, jetre ili pluća
Hronična bolest pluća uključuje hroničnu opstruktivnu bolest pluća (HOPB), emfizem i astmu. - Kohlearni implant (hirurški implantiran uređaj koji pomaže ljudima s teškim oštećenjem sluha da čuju)
- Dijabetes
- Imunokompromitirajuće stanje (imati oslabljen imuni sistem)
- Kod odraslih alkoholizam i pušenje cigareta.
Globalna alijansa za vakcine GAVI je 2015. godine na osnovu studija Svjetske zdravstvene organizacije objavila da više od 900 000 djece dobi do 5 godina umire širom svijeta u toku godine od pneumonije, te se smatra da od smrtnosti od svih zaraznih bolesti, pneumonije nose 15% od toga, kod djece mlađe od 5 godina. Većina upala pluća – pneumonija je upravo bilo izazvano pneumokokom.
Postoji više od 90 različitih vrsta pneumokoka. Više od 80 serotipova pneumokoka opisano je do 1940. godine. Vakcine su usmjerene protiv mnogih tipova koji će najvjerovatnije uzrokovati ozbiljne bolesti. Prve vakcine protiv pneumokone bolesti su aplicirane prije više od 100 godina od strane britanskog ljekara Almrotha Wrighta, koji je prethodno radio na vakcini protiv trbušnog tifusa, a aplicirane su rudarima u rudnicima zlata koji se nalaze na Witwatersrandu.
Prva pneumokokna vakcina je licencirana za upotrebu u Sjedinjenim Državama 1977. godine. Učinkovitost vakcina za tipove sadržane u vakcini bila je u prosjeku 84%. Prva konjugirana vakcina protiv pneumokone bolesti licencirana je u Sjedinjenim Američkim Državama 2000. godine. Dostupne su dvije vrste vakcina protiv pneumokoka: konjugirana i polisaharidna.
Sve vakcine protiv pneumokoka se apliciraju intramuskularno. Preporuke i vrsta vakcine koja se daje, zavise od starosti osobe i drugih faktora.
Vakcinacijom protiv invazivne pneumokokne bolesti osim smanjenja obolijevanja i umiranja uzrokovanih Streptococcus pneumoniae, znatno se smanjuje primjena antibiotika, a samim tim i smanjuje šansa za nastanak rezistencije na antibiotike.
Prevenar-13 vakcina (PCV13) štiti od 13 vrsta pneumokoknih bakterija (1, 3, 4, 5, 6A, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19A, 19F i 23F), koje uzrokuju najčešće pneumokokne infekcije kod djece. PCV13 inducira nivoe antitijela za koje se pokazalo da smanjuju invazivne bolesti uzrokovane serotipovima u vakcini za 97% u djece. Prevenar-13 odobren je za upotrebu u Evropskoj Uniji u decembru 2009. godine. Pokazao je odlične rezultate kod djece, jer ista obolijevaju većinom od sojeva koji su sadržani u vakcini. Raspored i broj doza ovisi od doba djeteta te uputama proizvođača a nekada i od nacionalnih programa imunizacije u redovnoj obaveznoj vakcinaciji određenih zemalja. U skladu sa uputama proizvođača primjenjuje se:
- Djeca mlađa od 7 mjeseci:
Primarna serija se daje u 3 doze u dobi od 2, 4 i 6 mjeseci, a „booster“ doza u dobi od 12 do 15 mjeseci. Minimalna dob za prvu dozu je 6 sedmica, a minimalni interval između dvije doze prije navršene 1 godine je 4 sedmice, a u dobi od 1 godine ili više je 8 sedmica.
- Nevakcinisana djeca u dobi od 7 mjeseci ili starija djeca
Potrebno je manje doza. Ako je trenutna dob djeteta od 7 do 11 mjeseci, preporučena serija je 2 doze u razmaku od najmanje 4 sedmice i „booster“ doza u dobi od 12 do 15 mjeseci. Ako se serija vakcinacije započne u dobi od 7 do 11 mjeseci, a sljedeća doza se primijeni nakon 1. rođendana, drugu dozu treba primijeniti 8 sedmica kasnije.
- Dob djeteta od 12 do 23 mjeseca
Preporučena serija je 2 doze u razmaku od najmanje 8 sedmica.
- Zdrava djeca u dobi od 24 mjeseca do 60 mjeseci
Zdrava djeca u dobi od 24 do 59 mjeseci trebaju primiti 1 dozu PCV13.
Nakon aplikacije vakcine na mjestu uboda moguća je lokalna reakcija u formi crvenila i bolnosti. Ostale rijetke nuspojave uključuju groznicu, razdražljivost, pospanost, gubitak apetita i povraćanje.
Osobe koje se ne mogu vakcinisati sa vakcinom Prevenar 13 su osobe koje su imale alergijsku reakciju nakon prethodne doze bilo koje vrste konjugirane pneumokokne vakcine ili ranije pneumokokne konjugirane vakcine poznate kao PCV7, ili alergija na bilo koju vakcinu koja sadrži toksoid difterije (na primjer, DTAP). Osobe sa lakšim bolestima, kao što je prehlada, mogu se vakcinisati.
Pneumokokna vakcina se može primijeniti u isto vrijeme kada i vakcine u redovnom kalendaru vakcinacije.
S obzirom da je dostupan određeni broj vakcina na lokalitetima u J.U. Dom zdravlja Kantona Sarajevo, poziva se stanovništvo da dovede svoju djecu uzrasta od 0 do 5 godina na vakcinaciju, posebno iz vrtičke populacije, da bi ih zaštitili protiv nekih od najučestalijih formi dječijih bolesti kao što su upala uha, upala pluća te težih formi kao što je menigitis, a koji su uzrokovani pneumokokom.
