Slika preuzeta sa CDC
HPV vakcina sprječava infekciju izazvanu određenim viskorizičnim tipovima humanog papilomavirusa (HPV). HPV vakcina je efikasna, bezbjedna i štiti od većine karcinoma uzrokovanih humanim papilomavirusom i od genitalnih bradavica (kondiloma).
HPV infekcije su česte
Šta je humani papiloma virus?
HPV obuhvata grupu od više od 120 tipova virusa, od kojih 40-tak uzrokuje bolesti kože i sluznice anogenitalne regije. Tipovi virusa označavaju se brojevima. Određeni tipovi virusa mogu dovesti do nekih vrsta karcinoma. Tipovi HPV-a dijele se na: “visokorizične”, onkogene tipove (16, 18, 31, 33, 45…) i “niskorizične”, neonkogene tipove (6, 11, 42, 43, 44…).
HPV se širi intimnim kontaktom. HPV se može dobiti vaginalnim, analnim ili oralnim seksom s nekim ko ima virus, čak i ako nema znakova ili simptoma infekcije. Važno je istaknuti da do zaraze može doći i kod dodira zaražene kože s kožom. Prvi znakovi bolesti se mogu pojaviti godinama nakon što se osoba zarazila, zbog čega je teško utvrditi kada je došlo do zaraze.
Neke infekcije HPV-om mogu dovesti do karcinoma
Većina HPV infekcija (9 od 10) nestane sama od sebe u roku od 2 godine. Ali ponekad HPV infekcije traju duže i mogu uzrokovati neke vrste karcinoma. HPV infekcije mogu uzrokovati karcinome na lokalizacijama:
- Cerviks, vagina i vulva kod žena,
- Penis kod muškaraca,
- Anus i kod žena i kod muškaraca,
- Zadnji dio grla, uključujući bazu jezika i krajnike, i kod muškaraca i kod žena.
Kako se zaštititi?
Prevencija infekcija HPV-om se dijeli na primarnu prevenciju koja obuhvaća zdravstveni odgoj (kasnije stupanje u spolne odnose, manji broj spolnih partnera, i dr.) i vakcinisanje, te sekundarnu prevenciju – organizirani skrining (engl. screening) žena na karcinom cerviksa (PAPA test).
Prevencija karcinoma HPV vakcinom
• Stručno savjetodavno tijelo Federalnog ministarstva zdravstva na osnovu stručnog akta WHO/SZO preporučuje dvije doze HPV vakcine za potpunu vakcinaciju.
• HPV vakcina je najefikasnija kada se primijeni prije nego što je osoba izložena virusu.
Kada bi dijete trebalo da dobije HPV vakcinu?
Vakcine protiv HPV pripravljaju se iz visoko pročišćenih čestica proteina L1 tehnologijom rekombinantne DNK. Ove čestice nalik virusu ne sadrže virusnu DNK, ne mogu inficirati ćelije, razmnožavati se niti uzrokovati bolesti.
Sažetak opisa svojstava lijeka i Uputstvo za registrovane vakcine protiv HPV javno su dostupni na web stranici Agencije za lijekove i medicinska sredstva BiH:
http://lijekovi.almbih.gov.ba:8090/SpisakLijekova.aspx
- Djevojčice uzrasta 11-26 godina (od 6. razreda do 26.godine starosti) treba da dobiju dvije doze HPV vakcine, u razmaku od 6 do 12 mjeseci.
- Dječaci uzrasta 14-15 godina (8. razred) također spadaju u ciljnu grupu za vakcinaciju protiv HPV infekcije
Rana zaštita najbolje djeluje
HPV vakcina podstiče stvaranje antitijela specifičnih za tip virusa i, kako se pokazalo u kliničkim ispitivanjima, sprječava nastanak bolesti izazvanih određenim tipovima virusa kod žena uzrasta 16 do 45 godina i muškaraca uzrasta od 16 do 26 godina.
HPV vakcinacija odraslih daje manje koristi, jer je više ljudi u ovom uzrastu već bilo izloženo HPV-u.
Vakcinacija protiv HPV-a sprječava infekcije i prekanceroze.
Među tinejdžerkama, infekcije tipovima HPV koji uzrokuju većinu HPV karcinoma i genitalnih bradavica su smanjene za 88%.
Među mladim odraslim ženama, infekcije HPV tipovima koji uzrokuju većinu HPV karcinoma i genitalnih bradavica su smanjene za 81%.
Među vakcinisanim ženama, procenat prekancera grlića materice uzrokovanih tipovima HPV-a koji su najčešće povezani sa rakom grlića materice opao je za 40%.
HPV vakcinacija je veoma sigurna
Više od 15 godina praćenja pokazalo je da su HPV vakcine veoma sigurne i efikasne.
Moguće nuspojave
Kao i svaka vakcina ili lijek, HPV vakcine mogu imati nuspojave. Najčešće nuspojave su blage i uključuju:
• Bol, crvenilo ili otok na ruci na kojoj je injekcija primijenjena
• Vrtoglavica ili nesvjestica (nesvjestica nakon bilo koje vakcinacije, uključujući HPV vakcinu, je češća među adolescentima)
• Mučnina
• Glavobolja
Prednosti vakcinacije protiv HPV-a daleko su veće od rizika od mogućih nuspojava. U vrlo rijetkim slučajevima se mogu pojaviti teške (anafilaktičke) alergijske reakcije nakon vakcinacije.
Kako bi se spriječile nesvjestice i ozljede od nesvjestice, adolescenti bi trebali sjediti tokom vakcinacije i 15 minuta nakon injekcije.
(https://www.cdc.gov/hpv/parents/vaccine-for-hpv.html)
Tokom 2024. godine, odnosno zavisno o raspoloživosti vakcine u KS, vakcinacija je besplatna za djevojčice od 6. razreda osnovne škole do 26. godine starosti (uzrast 11-26 godina) te za dječake u 8. razredu osnovne škole. Cilj je pružiti mogućnost zaštite zdravlja mladima koji se do sada nisu vakcinisali.
Vakcinaciju je preporučljivo provesti prije izlaganja infekciji HPV-om.
Vakcinacija protiv HPV ne uklanja rizik, već ga smanjuje, tako da preporuke o preventivnim ginekološkim pregledima jednako vrijede za vakcinisane i nevakcinisane djevojke i žene.
Svjetska zdravstvena organizacija, Evropski centar za kontrolu bolesti, Centar za kontrolu bolesti iz Atlante te brojna nacionalna zdravstveno-politička i stručna tijela su na temelju istraživanja, praćenja i kliničkih istraživanja donijela niz preporuka o primjeni vakcina.
Kakvu zaštitu pruža vakcina?
Djelotvornost u sprječavanju perzistentne infekcije (kod žena i kod muškaraca) tipovima HPV-a sadržanim u vakcini je preko 80%, što dovodi do smanjenja cirkulacije virusa u populaciji.
Dosadašnja istraživanja ukazuju da vakcina protiv HPV-a stvara dugotrajnu zaštitu, dužu od 10 godina, čime su mladi zaštićeni u razdoblju početka spolnog života i osnivanja trajne veze.
