Januar je mjesec posvećen podizanju svijesti o raku grlića maternice te važnosti prevencije u sprječavanju nastanka i ranom liječenju ove bolesti. Rak grlića maternice prema procjenama Internacionalne agencije za istraživanje raka (IARC) za 2020. godinu je četvrti najčešći rak kod žena na globalnom nivou sa procijenjenih 604 000 novih slučajeva i 342 000 smrtnih slučajeva. Najveće stope incidencije i mortaliteta od raka grlića maternice u svijetu su u zemljama sa niskim i srednjim prihodima. Ovo odražava velike nejednakosti uzrokovane nedostatkom pristupa u brojnim zemljama svijeta imunizaciji protiv HPV-a, skriningu grlića maternice i uslugama liječenja, kao i socijalnim i ekonomskim determinantama.
Rak grlića maternice je maligno oboljenje kod kojeg dolazi do malignih promjena u ćelijama koje počinju nekontrolisano rasti. U ranoj fazi ove bolesti najčešće nema simptoma, a u razvijenom stadiju pojavljuju se nespecifični simptomi kao što su: nepravilno krvarenje, krvarenje nakon spolnog odnosa, krvarenje između dva menstrualna ciklusa, neuobičajeni iscjedak, bolovi u donjem dijelu trbuha i leđima, problemi sa mokrenjem, krv u urinu, problemi sa pražnjenjem crijeva, oticanje nogu.
Dijagnoza ove bolesti se postavlja na temelju ginekološkog pregleda, Papa testa, kolposkopije i biopsije.
Glavni uzrok nastanka raka grlića maternice je infekcija grlića maternice humanim papiloma virusom (HPV). Humani papiloma virus (HPV) je uobičajena spolno prenosiva infekcija koja može zahvatiti kožu, genitalno područje i grlo. Gotovo svi seksualno aktivni ljudi će se zaraziti ovim virusom u nekom trenutku svog života, obično bez simptoma. U većini slučajeva imuni sistem uklanja HPV iz tijela. Stalna infekcija visokorizičnim HPV-om može uzrokovati razvoj abnormalnih ćelija i razvoj raka.
HPV kod ljudi se pojavljuje u više od 100 različitih tipova, a visok rizik za razvoj raka dominantno su tip 16 i 18. Pored HPV postoje i dodatni faktori rizika koji uključuju: rani početak seksualnog života, veći broj seksualnih partnera i nezaštićeni spolni odnosi, pušenje, pretilost, prethodne spolno infektivne bolesti, dugotrajno korištenje oralnih kontraceptiva, smanjena dostupnost zdravstvenih službi, siromaštvo, nedovoljan stupanj obrazovanja.
Rak grlića maternice je preventabilna bolest sa poznatim i naučno dokazanim metodama sprječavanja njegovog nastanka i ranog otkrivanja i liječenja. Jačanje svijesti, pristup informacijama i uslugama ključni su za prevenciju i kontrolu kroz životni ciklus žene.
Imunizacija u dobi od 9-14 godina ( ako je moguće svima do 18. godine) je veoma efikasan način za prevenciju HPV infekcije, raka grlića maternice i drugih malignih bolesti povezanih sa HPV-om. Skrining može otkriti bolest grlića maternice, koja kada se liječi, također sprečava razvoj raka grlića maternice. U bilo kojoj životnoj dobi sa simptomima ili zabrinutošću, rano otkrivanje praćeno brzim kvalitetnim liječenjem može izliječiti rak grlića maternice.
Na području Kantona Sarajevo realiziran je program HPV imunizacije u periodu 2022. i 2023. godine koji se nastavlja.
Ključne preporuke za zaštitu od HPV-a i raka grlića maternice uključuju: edukaciju o vlastitom zdravlju, zaštitu spolnog zdravlja, imunizaciju protiv HPV-a, adekvatan skrining program i redovan odlazak na preventivne ginekološke preglede.
