AKTUELNOSTI

Alergija na polen

08/06/2023

Alergije su pretjeran, nesvrsihodan i nespecifičan odgovor imunosistema na supstance ili stimuluse (alergene) koje inače ne bi trebalo da su štetne po organizam. Alergen može izazvati alergijsku reakciju kada dođe u dodir s kožom ili okom, kada je udahnut, pojeden ili ubodom unesen u kožu. Najčešći alergeni su: polen, grinje, kućna prašina, životinjska dlaka, hrana, aditivi u hrani i pićima, konzervansi. Alergeni iz hrane mogu uzrokovati smetnje vezane za digestivni sistem, ali i sistemske i kožne reakcije. Ubodi insekata, lijekovi i vakcine izazivaju sistemske i/ili kožne reakcije. Inhalacijski alergeni najčešće uzrokuju simptome na respiratornom sistemu i bolesti kao što su alergijski rinitis i astma.

Polenska zrna biljke proizvode kako bi se mogle razmnožavati, te spadaju u grupu inhalacijskih alergena. Kod alergičara, kontakt sa alergenima uzrokuje stvaranje antitjela IgE koja potiču otpuštanje upalnih supstanci u tijelu, poput histamina, što uzrokuje simptome. Alergija na polen obično počinje u martu i može trajati čak i do kraja oktobra. Rizik od alergije uzrokovane polenom ovisi o nekoliko faktora:

vrsti polena;
dužini polinacijske sezone;
broju polenovih zrna u zraku;
uslovima životne sredine (meteorološkim uslovima): temperatura, vlažnost, vjetar.

Alergija na polen se najčešće javlja kod djece ili u periodu adolescencije, ali postoji mogućnost i da se alergija razvije i u poznijoj dobi.

Na području Kantona Sarajevo proteklih nekoliko godina vrši se kontinuirani monitoring polena. Do sada je prikupljeno mnogo podataka o distribuciji polena kroz proces kvalitativno-kvantitativne analize polena. Stanovništvo Sarajeva je kroz sedmične izvještaje u proteklom periodu redovno informisano o koncentraciji polena. Broj polenovih zrna u m³ zraka koji uzrokuju probleme kod bolesnika nije isti za sve skupine polena. Kada su u pitanju trave, već manji broj polenovih zrna uzrokuje disajne probleme (preko 10/m³ zraka), dok kod korova problemi nastaju obično kada koncentracije pređe 50/m³ zraka. Izuzetak je polen ambrozije kod koje 20 do 30 zrna po m³ zraka uzrokuje pojavu alergijske reakcije.

Na osnovu dosadašnjih istraživanja koja su provedena, na području Kantona Sarajevo utvrđena su tri maksimuma koncentracije polena u zraku:

Polen drveća i grmova – maksimum koji se javlja u rano proljeće;
Polen trava – maksimum koji se javlja u rano ljeto;
Polen korova – maksimum koji se javlja u periodu ljeta i jeseni.

Za rano proljeće karakteristično je cvjetanje anemofilnih biljnih vrsta drveća i grmova, među kojima se izdvajaju lijeska (Corylus avellana), vrba (Salix sp.), joha (Alnus glutinosa) i brijest (Ulmus sp.). Nešto kasnije u proljeće alergiju izaziva breza (Betula sp.), bukva (Fagus sp.), hrast (Quercus sp.) i javor (Acer sp.). Ukoliko je godina toplija, alergiju u ovom periodu mogu izazvati livadske biljke, kao što je maslačak (Taraxacum officinale). Prave trave, kao što su medunika, rosulja, ljuljevi i vlasulje počinju cvjetati od maja, maksimum dostižu u prvom dijelu ljeta, a neke cvjetaju čak i do kraja septembra. Predstavnici ljetnih i kasnoljetnih alergenih biljnih vrsta su uglavnom zeljaste biljke, kao što su ambrozija (Ambrosia sp.), bokvica (Plantago sp.), kiselica (Rumex sp.), štir (Amaranthus sp.) itd.

Pri niskoj koncentraciji polena u zraku samo kod osoba koje su izrazito osjetljive će se pojaviti simptomatologija. Pri umjerenoj koncentraciji većina osoba osjeća simptome, dok kod visoke koncentracije polena u zraku sve osobe pokazuju simptome bolesti.

Simptomatologija alergije na polen

Polenske alergije javljaju se periodično i sezonski, vezano uz vrijeme cvatnje određenih vrsta biljaka i njihog polena u zraku (trave, drveće i korovi). Većinom je to u proljeće, ljeto i jesen. Najčešći oblik alergije je polenska hunjavica (sezonski alergijski rinitis). Polen u tijelo dospijeva preko očiju i disajnim putevima. Simptomi su crvenilo, svrab i suzenje očiju, svrab nosa, grla, često i vansjkog uha, kihanje, curenje vodenastog sekreta iz nosa, začepljen nos (nosna kongestija), otežano disanje, urtikarija (crvenilo kože, dermatitis). Značajan broj bolesnika s alergijskim rinitisom ima pridruženi suhi kašalj, koji može biti posljedica slijevanja sekreta niz stražnji zid ždrijela iz gornjih disajnih puteva (tzv. postnazalni drip). Kod takvih bolesnika alergijski rinitis nije liječen i prelazi u hronični oblik upale sluznice. Osim toga, otok sluznice koja nastaje kao posljedica alergijske reakcije predisponira razvoju tzv. sekundarne bakterijske upale sinusa ili srednjeg uha. Često bude zahvaćena i sluznica sinusa, a mogu nastati tzv. nosni polipi koji dodatno otežavaju disanje. Bolesnici imaju učestale glavobolje u korijenu nosa, otežano disanje kroz nos, pojačano slijevanje sekreta niz ždrijelo i podražajni kašalj s iskašljavanjem bjelkastog sekreta.

Preporuke i mjere prevencije

Izbjegavanje alergena uvijek je bolje od pokušaja liječenja alergijske reakcije.

Neke od preventivnih mjera kod osoba alergičnih na polen:

nošenje maske i sunčanih naočala prilikom izlaska iz kuće;
nakon boravka na otvorenom, pri povratku kući operite ruke, istuširajte se, operite kosu i presvucite odjeću, kako biste spriječili unošenje polena u prostor u kojem boravite;
najveća koncentracija polena je tokom jutarnjih sati, za vrijeme sunčanih i vjetrovitih dana, pa se u tim periodima ne preporučuje provjetravanje prostorija, kao ni provjetravanje vozila tokom vožnje;
pratiti izvještaje relevantnih institucija o stanju koncentracije polena u zraku;
koristiti polenski kalendar, jer je njegova svrha predviđanje početka polinacije, te njenog trajanja sa odstupanjima ±15 dana, što ovisi od meteorološkim uslovima datog područja;
izbjegavati svježe pokošenu travu;
za odlazak u prirodu izabrati dane nakon kiše, jer su tada koncentracije polena najniže u zraku;
ne sušiti odjeću na otvorenom za vrijeme visokih koncentracija polena;
redovno čistiti i četkati dlaku kućnih ljubimaca;
osobama koje tokom ranog proljeća (u vrijeme cvjetanja drveća) često pate od alergijskog rinitisa, preporučuje se da što više vremena provedu u visokoplaninskom području (iznad granice šume);
osobama koje su alergične na polen trava preporučuje se boravak u šumskim ekosistemima tokom ljetnog i ranojesenjeg perioda;
uzimati redovno terapiju propisanu od liječnika.

Simptom	Prehlada	Gripa	Alergija
Povišena tjelesna temperatura	rijetko	često	ne
Kašalj	rijetko	da	ponekad
Kratak dah	rijetko	da	ponekad
Opšta slabost	ponekad	da	ne
Glavobolja	rijetko	da	ponekad
Bolovi u mišićima	blagi	česti	ne
Kihanje	često	ponekad	da
Grlobolja	često	ponekad	ne
Curenje iz nosa	ponekad	ponekad	da
Olakšanje nakon primjene lijeka za alergiju	ne	ne	da