Svjetski dan nepušenja obilježava se 31. maja svake godine i Svjetska zdravstvena organizacija obilježava ga još od 1987. godine. Mnogo godina ranije je dokazano kako je pušenje duhana jedan od najznačajnijih faktora rizika za zdravlje, da izaziva direktno neka od najtežih oboljenja kod ljudi i uzrok je velikog broja prijevremenih smrti. Duhan i duhanski proizvodi zbog ovoga predstavljaju svjetski javnozdravstveni problem. Pušenje duhana se smatra teškom ovisnošću s visokim ovisničkim potencijalom.
Ove godine želimo naglasiti i posvetiti veliku pažnju djeci i mladima kao jednoj od najosjetljivijih grupa stanovništva, čije eksperimentisanje sa duhanom vrlo lako može dovesti do brzog nastanka ovisnosti, čak i nekoliko sedmica od započinjanja povremenog pušenja. Pojedine studije su pokazale da pušenje samo jedne cigarete u ranom djetinjstvu udvostručuje rizik da mlada osoba postane kontinuirani pušač do 17. godine.
Mnoga istraživanja su identifikovala niz faktora koji utiču na započinjanje konzumacije duhana i kasnije obrasce pušenja, koji uključuju:
- izlaganje nikotinu tokom djetinjstva od strane roditelja, starije braće i sestara;
- niska primanja u domaćinstvu, loše stambeno zbrinjavanje i nezaposlenost;
- lako dostupni duhanski proizvodi;
- anksioznost i depresija;
- primjer koji daju pušači roditelji i vršnjaci;
- ciljani i intenzivni marketing duhanske industrije, posebno u novije vrijeme putem socijalnih mreža i influencera;
- pozitivan prikaz pušenja u modernoj kulturi.
Stopa ovisnosti o pušenju je veća od stope ovisnosti o marihuani, alkoholu ili kokainu. Simptomi ozbiljne ovisnosti o nikotinu često se javljaju samo nekoliko sedmica ili čak nekoliko dana kod mladih osoba, koje obično započinje kao „eksperimentisanje“ sa pušenjem, te vrlo brzo postane ozbiljna ovisnost. Devedeset procenata odraslih pušača počinje da puši u tinejdžerskim godinama ili ranije. Duhanske kompanije troše 8.1 milijardi dolara svake godine na promociju svojih cigareta (preko 22 miliona dolara svaki dan) i veliki dio tog marketinga direktno dopire do djece.
Budući da je adolescencija kritičan period rasta i razvoja, izloženost nikotinu može imati trajne, štetne posljedice na razvoj mozga. Pušenje može ozbiljno naškoditi djeci u mlađoj dobi. Osim lošeg zadaha, nadraženih očiju i grla, pušenje izaziva ubrzan rad srca i povećan krvni pritisak kod mladih, respiratorne probleme, smanjenu imunološku funkciju organizma, povećani rizik od drugih bolesti, karijes i bolesti desni, te prekancerozne mutacije gena.
Ove godine J.U. Zavod za javno zdravstvo Kantona Sarajevo je u suradnji sa Osnovnom školom „Šip“ organizovala edukativnu radionicu za učenike sedmih razreda na temu duhana i duhanskih proizvoda. U sklopu radionice dr Damir Abdulahović je održao uvodno predavanje o štetnosti duhana i duhanskih proizvoda na zdravlje, nakon čega su učenici prezentirali svoje pripremljene kolaže na temu štetnosti duhana. Nakon prezentacije kolaža, učenici dva razreda su u debati diskutovali o određenim izjavama i mišljenjima svojih vršnjaka o duhanu i njegovoj štetnosti. Na kraju su učenici ispisali na promotivne postere svoje poruke, mišljenja i stavove o duhanu i duhanskim proizvodima za starije generacije.
Ovom aktivnošću se nastavlja dalja saradnja J.U. Zavod za javno zdravstvo Kantona Sarajevo sa osnovnim školama na području Kantona Sarajevom. Ona postaje samo dio važne uloge u borbi protiv ovisnosti i promoviranju zdravih stilova života kod mladih i integrativni dio programa koji je u novembru 2022. godine u osnovnim školama započela J.U. Zavod za javno zdravstvo Kantona Sarajevo uz saglasnost Ministarstva za odgoj i obrazovanje Kantona Sarajevo i Ministarstva zdravstva Kantona Sarajevo.
Literatura:
1. U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC), “Symptoms of Substance Dependence Associated with Use of Cigarettes, Alcohol, and Illicit Drugs—United States 1991-1992,” Morbidity and Mortality Weekly Report (MMWR) 44(44):830-831,837-839, November 10, 1995, http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/00039501.htm. DiFranza, JR, et al., “Initial Symptoms of Nicotine Dependence in Adolescents,” Tobacco Control 9:313-19, September 2000. Campaign for Tobacco-Free Kids (TFK) factsheet, The Path to Smoking Addiction Starts at Very Young Ages, http://tobaccofreekids.org/research/factsheets/pdf/0127.pdf
2. U.S. Department of Health and Human Services (HHS), The Health Consequences of Smoking—50 Years of Progress: A Report of the Surgeon General, 2014, http://www.surgeongeneral.gov/library/reports/50-years-of-progress/. See also, HHS, Prevention Tobacco Use Among Youth and Young Adults, A Report of the Surgeon General, 2012, http://www.surgeongeneral.gov/library/reports/preventing-youth-tobaccouse/index.html
3. HHS, The Health Consequences of Smoking—50 Years of Progress: A Report of the Surgeon General, 2014, http://www.surgeongeneral.gov/library/reports/50-years-of-progress/
4. CDC, “Projected Smoking-Related Deaths Among Youth-United States,” MMWR 45(44):971-974, November 8, 1996, http://www.cdc.gov/mmwr/PDF/wk/mm4544.pdf
5. HHS, Preventing Tobacco Use Among Young People: A Report of the Surgeon General, 1994, http://profiles.nlm.nih.gov/NN/B/C/F/T/_/nnbcft.pdf. See also, HHS, Preventing Tobacco Use Among Youth and Young Adults, A Report of the Surgeon General, 2012, http://www.surgeongeneral.gov/library/reports/preventing-youth-tobacco-use/index.html. TFK factsheet, Smoking’s Immediate Effects on the Body, http://www.tobaccofreekids.org/research/factsheets/pdf/0264.pdf
